Czy zmiana biegów w motocyklu z pominięciem sprzęgła jest szkodliwa dla mechanizmów przeniesienia napędu, czy nie? Prześledźmy to po kolei.
Skrzynia przekładniowa w większości motocykli to niesynchronizowany układ kłowy. Oznacza to, że zmiana biegów polega na wsunięciu kłów stanowiących integralną część danego koła zębatego w otwory specjalnej tulei. Dokonuje się to za sprawą ruchów lewej stopy oddziałującej na dźwignię zmiany biegów, za pośrednictwem bębnowego nastawnika wodzików.
Sęk w tym, że tarcza z kłami i tarcza z otworami, w momencie zmiany biegu wirują z reguły z różnymi prędkościami. Po to właśnie doświadczeni kierowcy stosują rozmaite zabiegi przepustnicą, by różnicę tych prędkości zmniejszyć i ograniczyć nieprzyjemne zderzenie kłów jednego elementu z otworami drugiego. Owo zderzenie odczuwa się właśnie jako szarpnięcie podczas wbijania danego biegu i nieprzyjemny trzask.
Ważna rola sprzęgła motocyklowego
Kolejna ważna sprawa to fakt, że jeden wirujący element zwykle połączony jest mechanicznie z wirującym wałem korbowym, a drugi z tylnym kołem jezdnym. Jak w takim razie ruszyć motocyklem z miejsca? Tarcza połączona z wałem korbowym wiruje w szybkim tempie, a ta połączona z kołem stoi nieruchomo. Próba zazębienia w takiej sytuacji to w najlepszym razie potworny zgrzyt, brutalne zdławienie silnika, a w opcji hard - zniszczenie skrzyni przekładniowej lub pęknięcie kadłuba silnika.
Wracamy więc do pominiętego szczegółu, do sprzęgła. Pozwala ono rozłączyć przeniesienie napędu pomiędzy obracającym się wałem korbowym a tarczą w skrzyni biegów, która swe kły ma umieścić w otworach tarczy odbierającej napęd, po czym łagodnie i delikatnie to połączenie przywrócić.
Podobne zadanie ma do wykonania sprzęgło podczas jazdy. By zapobiec konieczności brutalnego zrównania prędkości dwóch wirujących elementów - jednego połączonego z wałem korbowym i drugiego połączonego z tylnym kołem - rozłącza połączenie między jednym z kół skrzyni przekładniowej a wałem korbowym. Po zazębieniu danej pary kół zębatych, odpowiadającego za określony bieg, połączenie napędu jest przywracane ruchem lewej dłoni.
Dochodzi do tego kwestia pasowania kłów w otworach. Ciasne, zapewnia komfort podczas jazdy, ale utrudnia proces zmiany biegów. Luźne, ułatwia zmianę biegów kosztem nieprzyjemnego luzu w przeniesieniu napędu, odczuwalnego podczas jazdy ze zmiennym obciążeniem jednostki napędowej. Potrzeba tu więc jak wszędzie kompromisu.
Zmiana biegów bez użycia sprzęgła
Skąd pomysł, by zmieniać biegi z pominięciem sprzęgła? Ze sportu. Okazało się, że proces zmiany przełożeń w tradycyjny sposób trwał zbyt długo i zawodnicy zdecydowali się pomijać sprzęgło. Wymagało to pewnych umiejętności, bo brak należytej synchronizacji uniemożliwiał lub wydłużał zmianę przełożenia, ale profesjonaliści umieli to opanować. Jak to się miało do trwałości skrzyni biegów? Kogo to obchodziło w sporcie? Pojawienie się kasetowych zespołów przekładniowych ostatecznie położyło kres jakimkolwiek wątpliwościom.
Quickshifter - kolejny krok na drodze do pominięcia sprzęgła podczas zmiany biegów
Co to jest quickshifter? To urządzenie, które rozpoznaje moment rozpoczęcia procesu zmiany biegu przez motocyklistę i w momencie, gdy kły koła połączonego bezpośrednio z wałem korbowym mają podjąć próbę trafienia w swe otwory w tarczy wirującej w tempie proporcjonalnym do tempa wirowania tylnego koła, wyłącza na ułamek sekundy silnik. Dokonuje tego poprzez odcięcie zapłonu lub dopływu paliwa.
Oczywiście by miało to sens, odcięcie napędu motocykla musi owocować zbliżeniem prędkości obrotowej obu wirujących elementów skrzyni biegów, a nie na odwrót. Stąd konieczne w dalszym ciągu jest właściwe operowanie przepustnicą.
Czy więc zmiana biegów bez użycia sprzęgła szkodzi skrzyni biegów, czy nie?
Przeczytanie ze zrozumieniem powyższego tekstu czyni odpowiedź na powyższe pytanie banalną. Z punktu widzenia mechaniki opisywanego procesu, jest oczywiste, że ten sam kierowca, dosiadając tego samego motocykla, wykonując zmianę biegu, obciąża skrzynię przekładniową znacząco bardziej, dokonując tego bez użycia sprzęgła, niż gdyby zdecydował się go użyć. Nie jest możliwe, by zmiana biegu bez użycia sprzęgła okazała się dla skrzyni przekładniowej mniejszym obciążeniem, niż w sytuacji, gdy ten cierny mechanizm zostanie użyty.
Osobną kwestią jest oczywiście fakt, że konstruktorzy motocykli, zakładają na etapie projektowania, że użytkownicy ich pojazdów będą dokonywali zmiany biegów, pomijając sprzęgło. Stąd chociażby seryjne quickshiftery. Skrzynie przekładniowe nowoczesnych motocykli wytrzymują zwiększone obciążenie, wynikające ze zmiany biegów bez użycia sprzęgła dobrze, bo są do tego zadania zaprojektowane.
Czy więc zmiana biegów bez użycia sprzęgła szkodzi skrzyniom biegów naszych motocykli, czy nie? Odpowiedź brzmi - skrzynia przekładniowa każdego motocykla jest mechanizmem, który jak każdy podlega zużyciu. Zmiana biegów bez użycia sprzęgła proces zużywania się tego mechanizmu niewątpliwie przyspiesza. Miejmy nadzieje, że trwałości tego podzespołu wystarczy na cały okres, w którym będziemy eksploatować nasze pojazdy.
